Οδικός χάρτης για τη λειτουργία του χρηματιστηρίου ενέργειας

Από την έντυπη έκδοση
Του Κώστα Δεληγιάννη

Σε τροχιά έναρξης λειτουργίας μέσα στο πρώτο εξάμηνο του επόμενου έτους βρίσκεται το χρηματιστήριο ενέργειας, καθώς ΛΑΓΗΕ και Χρηματιστήριο Αθηνών «τρέχουν» με γρήγορους ρυθμούς τις απαιτούμενες διαδικασίες. Ενδεικτικό είναι πως μέσα στον Σεπτέμβριο αναμένεται να έχουν πάρει «σάρκα και οστά» οι δύο εταιρείες που προβλέπεται να δημιουργηθούν για τη λειτουργία του.
Υπενθυμίζεται ότι η δημιουργία του χρηματιστηρίου ενέργειας αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση, στο πλαίσιο εφαρμογής του Target Model. Ωστόσο, στόχος του ΛΑΓΗΕ και του Χρηματιστηρίου Αθηνών δεν είναι μόνο να σχεδιάσουν σωστά την αναδιοργάνωση της εγχώριας χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και να την έχουν ολοκληρώσει εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών. Αντίθετα, η επιδίωξή τους είναι, ήδη από τη σύστασή του, το χρηματιστήριο να είναι έτοιμο να αναλάβει δημοπρασίες και άλλων ενεργειακών προϊόντων (π.χ. φυσικό αέριο), όπως επίσης και να γίνει το «κέντρο» των ενεργειακών αγορών της ευρύτερης περιοχής.
4 νέες διακριτές αγορές ηλεκτρισμού
Όπως είναι φυσικό, σε πρώτη φάση το χρηματιστήριο θα κληθεί να αντικαταστήσει το μοντέλο της υποχρεωτικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (mandatory pool) που ισχύει σήμερα στη χώρα μας. Τη θέση του θα πάρουν τέσσερις νέες διακριτές αγορές ηλεκτρισμού, η αγορά επόμενης ημέρας, η ενδοημερήσια (spot αγορές), η αγορά παραγώγων και η αγορά εξισορρόπησης. Η τελευταία θα είναι ευθύνη του ΑΔΜΗΕ και θα δημιουργηθεί από τον Διαχειριστή.
Η λειτουργία των τεσσάρων αγορών θα διέπεται από κώδικες που βρίσκονται υπό διαμόρφωση και θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση από τη ΡΑΕ.
Για να υλοποιηθεί το παραπάνω σχέδιο θα πρέπει να ιδρυθούν δύο νέες εταιρείες, με την πρώτη να αναλαμβάνει την παροχή υπηρεσιών διαπραγμάτευσης στις τρεις πρώτες αγορές και τη δεύτερη την εκκαθάριση, τον διακανονισμό και τη διαχείριση του χρηματοοικονομικού κινδύνου. Η εκπόνηση του επιχειρησιακού σχεδίου για τη δημιουργία τους έχει ανατεθεί από τον ΛΑΓΗΕ και το Χρηματιστήριο Αθηνών στην KANTOR, στην οποία σύμφωνα με πληροφορίες απομένουν πλέον πολύ λίγες λεπτομέρειες για να το ολοκληρώσει. Μάλιστα, μία πρώτη παρουσίαση του σχεδίου έγινε στο ΥΠΕΝ στις αρχές Ιουλίου.
Με βάση τις ίδιες πληροφορίες, ένα από τα λίγα ερωτήματα που μένει να απαντηθεί είναι αν η δεύτερη εταιρεία θα αναλάβει την εκκαθάριση όλων των αγορών ή αν ειδικά την αγορά παραγωγών θα την αναλάβει η Athex Clear, η οποία διαθέτει ήδη την απαιτούμενη πιστοποίηση. Σε κάθε περίπτωση, όπως είναι φυσικό, το σχέδιο θα προβλέπει κάθε πτυχή της λειτουργίας των δύο εταιρειών -από το προσωπικό μέχρι τα έσοδα και τα έξοδά τους- που θα ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο.
Όσον αφορά τη μετοχική τους σύνθεση, προφανώς συμμετοχή σε αυτήν θα έχουν ο ΛΑΓΗΕ και το Χρηματιστήριο Αθηνών, ενώ θεωρείται εξαιρετικά πιθανό το ίδιο να συμβεί και με τον ΑΔΜΗΕ. Επίσης, έχουν κληθεί να συμμετάσχουν και οι παράγοντες της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να έχουν λόγο και ρόλο στη διαμόρφωση του νέου πλαισίου. Έτσι, για παράδειγμα, έχουν γίνει ήδη οι πρώτες διερευνητικές επαφές με τη ΔΕΗ ΔΕΗ και τους ιδιώτες ηλεκτροπαραγωγούς, αλλά και με φορείς της αγοράς.
Για τη συνδιαμόρφωση του πλαισίου, ο ΛΑΓΗΕ και το Χρηματιστήριο Αθηνών θα επιδιώξουν στη μετοχική σύνθεση των εταιρειών να «αποτυπώνεται» εξαρχής η σχεδιαζόμενη επέκταση του χρηματιστηρίου ενέργειας σε άλλα προϊόντα, όπως το φυσικό αέριο και ο μελλοντικός διευρυμένος ρόλος στις ενεργειακές αγορές των Βαλκανίων και της Κύπρου. Έτσι, έχει επίσης «κλειδώσει» πως θα κληθούν να δώσουν το «παρών» στις δύο εταιρείες π.χ. ο ΔΕΣΦΑ, τα χρηματιστήρια των γειτονικών κρατών και οι λειτουργοί των αγορών τους ηλεκτρικής ενέργειας.
Ωρίμανση της ενεργειακής αγοράς
Σε αρκετά από τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια ενέργειας δεν γίνονται διαπραγματεύσεις μόνο ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και φυσικού αερίου ή δικαιωμάτων ρύπων. Δύο από τα πλέον σημαντικά είναι το NordPool, το οποίο εξυπηρετεί τις σκανδιναβικές χώρες και πλέον επίσης κράτη της Βαλτικής, και το ΕΕΧ (European Energy Exchange), το γερμανικό χρηματιστήριο για τη διαπραγμάτευση ενεργειακών προϊόντων και παραγώγων. Από το 2009 σε αυτό έχει συγχωνευθεί το Powernext, το γαλλικό ενεργειακό χρηματιστήριο.
Από την άλλη πλευρά το GME (Gestore dei Mercati Energetici), το ιταλικό χρηματιστήριο ενέργειας, ανήκει στο υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών της χώρας και ιδρύθηκε το 2000. Η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν κοινό χρηματιστήριο το OMIE (OMI-Polo Espanol), έπειτα από διεθνή συμφωνία των δύο χωρών, το οποίο καλύπτει επομένως ολόκληρη την Ιβηρική Χερσόνησο και βρίσκεται υπό ισπανική δικαιοδοσία.
Η λειτουργία του χρηματιστηρίου στη χώρα μας θα σηματοδοτήσει την ωρίμανση της ενεργειακής αγοράς, παρ’ όλο που μόνο... ώριμη δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί η στάση της ελληνικής πολιτείας με την καθυστέρηση που έχει δείξει εδώ και χρόνια στο να δρομολογήσει τη δημιουργία του. Είναι χαρακτηριστικό πως μέχρι τον Ιανουάριο του 2018, που τυπικά θα έπρεπε να είναι έτοιμο, μεσολάβησαν 8,5 περίπου χρόνια από την έκδοση της κοινοτικής οδηγίας 2009/72 η οποία προέβλεπε τη μετάβαση στο ενιαίο ευρωπαϊκό μοντέλο της αγοράς ηλεκτρισμού, δηλαδή το λεγόμενο Target Model. Μάλιστα, η εφαρμογή του Target Model στη χώρα μας είναι προαπαιτούμενο ήδη από το πρώτο μνημόνιο και επαναλαμβάνεται σε όσα ακόμη ακολούθησαν.
Οι αγοραπωλησίες
Από τις 50 TWh (τεραβατώρες) που είναι κατά μέσο όρο η συνολική ποσότητα ενέργειας η οποία καταναλώνεται στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα, εκτιμάται πως το 60%-70% θα συναλλάσσεται μέσω των δύο spot αγορών, δηλαδή της αγοράς επόμενης ημέρας και της ενδοημερήσιας. Συμμετοχή στο χρηματιστήριο θα έχουν παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας, προμηθευτές και εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην εμπορία ρεύματος, ενώ δυνατότητα να γίνουν μέλη θα έχουν και οι μεγάλοι καταναλωτές (βιομηχανίες), εφόσον το θελήσουν. Μέσω της αγοράς της επόμενης ημέρας (Day Ahead) θα πραγματοποιούνται αγοραπωλησίες ρεύματος, για παράδοση στο επόμενο 24ωρο. Η ενδοημερήσια αγορά (Intraday) θα αφορά αγοραπωλησίες για παράδοση ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας μέσα στην ίδια ημέρα, με σκοπό να καλύπτει τυχόν αδυναμίες εκπλήρωσης παραδόσεων από παραγγελίες που έχουν «κλείσει» το προηγούμενο 24ωρο, μέσω της αγοράς της επόμενης ημέρας.
Από την άλλη πλευρά, η αγορά εξισορρόπησης (Balancing) θα λειτουργεί ως «ύστατη εφεδρεία» στην περίπτωση μη προβλέψιμων αλλαγών στην κατανάλωση ή την παραγωγή, που δεν μπορούν να καλυφθούν ούτε μέσω συναλλαγών στο πλαίσιο της ενδοημερήσιας αγοράς. Στην αγορά παραγωγών θα γίνεται διαπραγμάτευση συμβολαίων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας, σε πρώτη φάση με φυσική παράδοση. Σε δεύτερη φάση, θα επιτραπεί και η επιλογή της μη φυσικής (χρηματικής) παράδοσης, όπως και οι διμερείς συμβάσεις.
Οφέλη
Με βάση τον σχεδιασμό της Ε.Ε., η αγορά της επόμενης ημέρας του χρηματιστηρίου ενέργειας θα αποτελέσει το «όχημα» για τη σύζευξη των ευρωπαϊκών ενεργειακών αγορών, με σκοπό την άρση εγχώριων στρεβλώσεων. Ειδικά μάλιστα στην περίπτωση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ένα σημαντικό όφελος από τη σύζευξη θεωρείται πως θα άρει τους παρεμβατικούς μηχανισμούς, δίνοντας τη δυνατότητα στην αγορά να λειτουργήσει με τους κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης.
Επίσης, θεωρείται πως θα ενισχύσει την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και θα βελτιώσει τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μίγμα, ενώ θα ανοίξει και τον δρόμο για να αυξηθεί το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, με δεδομένο πως θα αυξηθεί ο ανταγωνισμός και η διαφάνεια, θετικά οφέλη αναμένεται να υπάρξουν και για τους μικρούς καταναλωτές. Τουλάχιστον η διεθνής εμπειρία έχει δείξει πως όπου έχει δημιουργηθεί χρηματιστήριο ενέργειας, υπήρξε μείωση του ενεργειακού κόστους, με συνέπεια τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις να εξασφαλίσουν καλύτερες τιμές.
Όσον αφορά τους παραγωγούς και τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας, οι τέσσερις αγορές που προβλέπεται να δημιουργηθούν θα δώσουν τη δυνατότητα να μειώσουν τους επιχειρηματικούς τους κινδύνους, σε σχέση με το ισχύον μοντέλο της υποχρεωτικής χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (mandatory pool). Ο λόγος είναι πως οι επιχειρήσεις και των δύο κατηγοριών θα μπορούν να πάρουν με μεγαλύτερη ασφάλεια αποφάσεις που έχουν να κάνουν με προγραμματισμό των δραστηριοτήτων τους σε βάθος χρόνου.
Αντίθετα, στο πλαίσιο του mandatory pool οι εταιρείες εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την Οριακή Τιμή Συστήματος, η οποία αυξομειώνεται σε καθημερινή βάση και δεν μπορεί να προβλεφθεί η μακροχρόνια διακύμανσή της.

naftemporiki.gr