Μια συνομιλία με την οικονομολόγο Keyu Jin, συγγραφέα του βιβλίου The New China Playbook, σχετικά με το γιατί οι πολιτισμικές παρεξηγήσεις δυσκολεύουν τη διαχείριση της ανάδυσης της Κίνας στο διεθνές οικονομικό και χρηματοοικονομικό στερέωμα και την αποφυγή μελλοντικών συγκρούσεων.

Συνέντευξη στον αρθρογράφο του - Opinion, Adam Minter

Adam Minter: Είστε γεννημένη στην Κίνα, με σπουδές στο Χάρβαρντ καθηγήτρια στο London School of Economics. Το βιβλίο σας, “The New China Playbook: Beyond Socialism and Capitalism” υποστηρίζει ότι η οικονομία της Κίνας μεταμορφώνεται με τρόπους τους οποίους το δυτικό κοινό δεν έχει κατανοήσει. Η ιδέα πίσω από αυτό το βιβλίο είναι ότι η Κίνα “χάνεται στη μετάφραση” όταν παρουσιάζεται σε ξένο κοινό. Θα μπορούσατε να περιγράψετε πότε το συνειδητοποιήσατε για πρώτη φορά και ότι θέλατε να κάνετε μια καλύτερη “μετάφραση”;

Keyu Jin, συγγραφέας: Ξεκίνησε όταν πρωτοήρθα στις ΗΠΑ ως φοιτήτρια σε πρόγραμμα ανταλλαγής. Άνθρωποι σαν εμένα ήταν τόσο ενθουσιασμένοι με αυτό που συνέβαινε στην Κίνα: το μεταβαλλόμενο πρόσωπο της κινεζικής οικονομίας, η αίτησή μας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008, η τεράστια έκταση της μεταμόρφωσης της χώρας. Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι μετακινούνταν από τον κρατικό στον ιδιωτικό τομέα. Ήταν η αρχή αυτής της ζωηρής και δυναμικής οικονομίας.

Ωστόσο, όταν έφτασα στις ΗΠΑ, όποτε έλεγα τη λέξη “Κίνα”, οι άνθρωποι μιλούσαν μόνο για τρία πράγματα: Θιβέτ, Τιενανμέν και ανθρώπινα δικαιώματα. Σκεφτόμουν τότε, χμ, αυτό είναι ενδιαφέρον, αλλά μάλλον επιλεκτικό. Δεν δίνει μια πλήρη εικόνα της κινεζικής οικονομίας.

AM: Γιατί πιστεύετε ότι είναι τόσο δύσκολο να “μεταφραστεί” η Κίνα με τον τρόπο που εκείνη αντιλαμβάνεται τον εαυτό της για ένα δυτικό κοινό;

KJ: Υπάρχουν κάποιες πολιτιστικές και ιστορικές πτυχές σε αυτό το ζήτημα, διαφορές στις προτιμήσεις. Ανεξάρτητα από το πόσο οι οικονομολόγοι θέλουν να ρίχνουν αυτές τις διαφορές κάτω από το χαλί, εκείνες εξηγούν πολλά για το χάσμα στην κατανόηση. Για παράδειγμα, υπάρχει μια πρόσφατη έρευνα η οποία δείχνει ότι η πλειοψηφία των Κινέζων προτιμά την ασφάλεια από την ελευθερία. Αυτό είναι ακριβώς το αντίθετο σε σχέση με τις ΗΠΑ. Στις ΗΠΑ, οι άνθρωποι κοιτάζουν το πατερναλιστικό κράτος της Κίνας και το βρίσκουν ανυπόφορο.

ΑΜ: Εστιάζετε στην ιδέα του πατερναλισμού στο βιβλίο. Θα μπορούσατε να εξηγήσετε τι σημαίνει αυτό στην Κίνα, ειδικά σε έναν Αμερικανό που ακούει “πατερναλισμό” και θέλει να τρέξει μακριά;

KJ: Νομίζω ότι πρέπει να ξεκινήσει κανείς από την ιστορία. Στην Κίνα υπήρχε μια σιωπηρή σύμβαση μεταξύ του λαού και του αυτοκράτορα, ότι σε αντάλλαγμα για σταθερότητα και γενική ευημερία, υποτασσόμαστε στις αρχές. Είναι επίσης μέρος της κομφουκιανής φιλοσοφίας, του σεβασμού προς τους ανώτερους στην ιεραρχία, αυτό ήταν πάντα στα πολιτισμικά μας χαρακτηριστικά.

Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η σταθερότητα και η προστασία των νοικοκυριών και των μικρεπενδυτών εμφανίζονται τόσο εξέχουσες στην ατζέντα των κινεζικών αρχών. Στο τέλος, αν κάτι δεν πάει καλά, ο κινεζικός λαός θα κατηγορήσει τις αρχές. Αυτό μετατρέπεται σε μια αίσθηση ότι οι αρχές θέλουν να ελέγχουν την οικονομία.

AM: Θέλω να επιστρέψω για λίγο σε αυτό που θα ονόμαζα “το Παλιό Εγχειρίδιο για την Κίνα”. Όταν προ ετών είχα την έδρα μου στην Κίνα, βρήκα ενδιαφέρον το πόσο εντυπωσιακά απούσα ήταν η διαχείριση της οικονομίας από πάνω προς τα κάτω. Νομίζω ότι η προσέγγιση της κυβέρνησης σε πολλές περιπτώσεις ήταν “μην αγγίζετε”. Κι αυτό λειτούργησε πολύ καλά.

KJ: Η Κίνα έχει περάσει από μια “άγουρη” οικονομία σε μια πολύ ώριμη οικονομία. Στην αρχή λοιπόν, καινοτομείς πρώτος. Η κυβέρνηση σε ενθαρρύνει να καινοτομήσεις και ρυθμίζει μόνον αργότερα το τοπίο. Το νέο εγχειρίδιο δεν αφορά πλέον την παράνομη ή απερίσκεπτη ανάπτυξη. Είδαμε πολλή αλόγιστη ανάπτυξη στα παλιότερα χρόνια: την αντιγραφή, την τεράστια επέκταση εταιρειών οι οποίες δεν σέβονταν το απόρρητο των δεδομένων των καταναλωτών, τους κανόνες και τους νόμους. Η νέα εποχή στην Κίνα είναι το: “Κοιτάξτε, χρειαζόμαστε περισσότερη ρύθμιση”. Η έμφαση έχει μετατοπιστεί από την παραγωγή και την αποτελεσματικότητα στην κατανάλωση και την προστασία της ευημερίας. Κι αυτή είναι μια σημαντική στροφή, γιατί, στο παλιό μοντέλο, τα κινεζικά νοικοκυριά έχαναν τη μάχη σε σχετικούς όρους. Το μερίδιο του εισοδήματος των νοικοκυριών ως μερίδιο του ΑΕΠ στην πραγματικότητα μειώνεται στην Κίνα, ενώ παρέμεινε σταθερό στην Αμερική και την Ευρώπη.

AM: Ας μιλήσουμε για την καινοτομία και την αντιγραφή. Η Shenzhen, πρωτεύουσα καινοτομίας της Κίνας, αναπτύχθηκε από ένα περιβάλλον στο οποίο γινόταν ανεκτή η αντιγραφή. Εταιρείες όπως η Huawei, η Xiaomi, όλες προέκυψαν από αυτήν την κουλτούρα. Πώς η Κίνα απομακρύνεται από αυτήν και παραμένει ταυτόχρονα καινοτόμα;

KJ: Νομίζω ότι η κουλτούρα της αντιγραφής είναι μέρος του παλιού εγχειριδίου. Είναι βαθιά ριζωμένη σε μια κουλτούρα στο πλαίσιο της οποίας ο Κομφούκιος είχε πει κάποτε ότι η κλοπή βιβλίων δεν είναι έγκλημα. Το νέο εγχειρίδιο αφορά, εν μέρει, τη χρήση καλών τεχνολογιών οι οποίες ήδη υπάρχουν και τη βελτίωση τους σε πολύ καλύτερες και φθηνότερες.

Εάν έχετε χαμηλότερα κόστη και καλύτερες διαδικασίες, κάτι στο οποίο η Κίνα είναι πολύ καλή, αυτό μετράει πραγματικά ως καινοτομία. Εάν όμως θέλεις να γίνεις μια οικονομία με κινητήρια δύναμη την καινοτομία, πρέπει να προστατεύεις τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Και αυτό είναι κάτι που η κυβέρνηση προωθεί πλέον ενεργά.

AM: Από τη δεκαετία του 1980, η Κίνα ακολουθούσε δημογραφικές πολιτικές που συρρίκνωσαν το μέγεθος των οικογενειών. Αυτό ασκεί τεράστια πίεση στα μοναχοπαίδια να έχουν σταθερό εισόδημα, προκειμένου να υποστηρίζουν τους γηράσκοντες γονείς τους. Πώς ενθαρρύνετε αυτή τη γενιά που αποστρέφεται τον κίνδυνο να γίνει πιο ριψοκίνδυνση στην προσέγγισή της στη σταδιοδρομία και στις δραστηριότητές της στη ζωή;

KJ: Η παλαιότερη γενιά επιχειρηματιών, οι Jack Ma, δεν είχαν τόσο πολλά να χάσουν. Στην πλειονότητά τους προέρχονταν από άθλιες συνθήκες. Δεν είχαν την ίδια πίεση και πραγματικά καβάλησαν το κύμα μιας ανερχόμενης Κίνας.

Σήμερα υπάρχει μια διαφορετική γενιά η οποία μεγάλωσε σε σχετική ευημερία. Έχουμε μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, έχουμε όμως ακόμα ευθύνες απέναντι στους γονείς μας. Υπάρχει ακόμη ένας αριθμός νεότερων μελών των ελίτ τα οποία μεγάλωσαν σε πραγματικά ευημερούσες οικογένειες οι οποίες δεν αντιμετωπίζουν οικονομικές πιέσεις. Αυτή είναι η τάξη των επιχειρηματιών που μπορούν να πουν: “Λοιπόν, μπορώ να αποδεχτώ την αποτυχία”.

Είναι μια πραγματικά ενδιαφέρουσα διχοτόμηση: στο παρελθόν, εκείνοι που βρίσκονταν στο κάτω σκαλί μπορούσαν να πάρουν την ευκαιρία και να γίνουν επιχειρηματίες, ενώ όσοι είχαν διασυνδέσεις με κυβερνητικούς αξιωματούχους γίνονταν επενδυτικοί τραπεζίτες. Τώρα είναι κάπως το αντίθετο, όπου η πλειοψηφία αναγκάζεται να αναζητήσει περισσότερη ασφάλεια και συρρέει για να εργαστεί σε κρατικές επιχειρήσεις. Αυτό θα διευρύνει την ανισότητα, επειδή οι επιχειρηματίες θα προέρχονται από πιο μορφωμένες ή ελίτ οικογένειες.

AM: Οι προσδοκίες και οι φιλοδοξίες έχουν αυξηθεί με τα χρόνια καθώς η τριτοβάθμια εκπαίδευση έγινε πιο ανοικτή. Οι άνθρωποι θέλουν δουλειές “λευκού κολλάρου”. Ταυτόχρονα, η ανάγκη γι’ αυτά τα “λευκά κολλάρα” δεν είναι τόσο μεγάλη όσο ήταν κάποτε. Επισημαίνεις ότι η Κίνα σχεδιάζει να επενδύσει στην πραγματική οικονομία – κι αυτό σημαίνει εργάτες υψηλότερης εξειδίκευσης. Στην πραγματικότητα, αυτό σημαίνει πιθανώς περισσότερη επαγγελματική και τεχνική εκπαίδευση. Τι θα παρακινήσει τη νέα γενιά να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο;

KJ: Η μετά τη δεκαετία του ’80 γενιά αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη ευκαιρία της χώρας – και τη μεγαλύτερη πρόκληση.

Η Κίνα θέλει να είναι εκείνο που θα αποκαλούσα μια “μεγάλη Γερμανία”: μια έξυπνη παραγωγική δύναμη. Αυτή είναι μια οικονομία η οποία χρειάζεται επαγγελματίες και τεχνικά καταρτισμένους εργάτες. Ωστόοσο, η ίδια η μεταποίηση δεν παρέχει τόσο πολλές θέσεις εργασίας σε τελική ανάλυση. Στην πραγματικότητα, είναι ο τομέας των υπηρεσιών. Αυτός ο τελευταίος στην Κίνα αντιπροσωπεύει περίπου το 60% της απασχόλησης, σε αντίθεση με το 80% στις ΗΠΑ ή την Ιαπωνία.

Επομένως, υπάρχει ακόμη τεράστιο περιθώριο για την οικονομία να αναπτυχθεί και να προσφέρει θέσεις εργασίας στις οποίες αυτή η νεότερη γενιά μπορεί να νιώθει ευτυχισμένη. Η μεγάλη αναντιστοιχία είναι μεταξύ προσδοκιών και πραγματικότητας. Όλοι αυτοί οι φοιτητές θέλουν να ασχοληθούν με τα χρηματοοικονομικά και τα ακίνητα. Σύμφωνα με έναν διαδικτυακό ιστότοπο προσλήψεων, το 90% των βιογραφικών σημειωμάτων καταλήγουν σε τομείς που παρέχουν μόνο το 50% των θέσεων εργασίας. Πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους θα απογοητευτούν.

ΑΜ: Διαβάζοντας το βιβλίο σας, εντυπωσιάστηκα πολύ από το κεφάλαιο για τον χρηματοοικονομικό κλάδο. Καλύπτει ό,τι μπορεί να πηγαίνει λάθος με τον χρηματοπιστωτικό τομέα της Κίνας, συμπεριλαμβανομένης της σκιώδους τραπεζικής. Όμως, σε αντίθεση με άλλα κεφάλαια, δεν παρέχει διέξοδο. Αντίθετα, προτείνετε ότι κάποιος με εξουσία θα πρέπει να λάβει την απόφαση να χαλαρώσει τον έλεγχό του σε αυτό το σύστημα. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, δεν φαίνεται να πιστεύετε ότι αυτό είναι πιθανό να συμβεί σύντομα.

KJ: Η Κίνα δεν έχει το βαθύ και ευρύ χρηματοπιστωτικό σύστημα το οποίο απαιτεί μια μεγάλη καινοτόμος οικονομία. Νομίζω ότι μεγάλος μέρος αυτής της κατάστασης οφείλεται στην ανάγκη της κυβέρνησης για έλεγχο και στην πεποίθηση ότι έτσι δημιουργεί περισσότερη σταθερότητα. Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν πολλές ασύμμετρες πληροφορίες στο σύστημα, γεγονός που οδηγεί σε τεράστιο όγκο ανισότητας. Όσοι έχουν αυτές τις πληροφορίες μπορούν να κερδίζουν πολλά σε βάρος των μικροεπενδυτών, τους οποίους η κυβέρνηση προσπαθεί να προστατεύσει. Το παράδοξο, το οποοί δεν νομίζω ότι το έχει κατανοήσει η κυβέρνηση, είναι ότι όσο περισσότερο προστατεύεις τους μικροεπενδυτές, τόσο λιγότερα μαθαίνουν και τόσο περισσότερο θα πρέπει πάντα να τους προστατεύεις. Δεν ξέρω αν ονομάζεται φαύλος κύκλος, αλλά είναι το είδος του σπιράλ από το οποίο αδυνατεί κανείς να εξέλθει.

ΑΜ: Μια χρηματοοικονομική μεταρρύθμιση θα απαιτήσει πολιτική μεταρρύθμιση;

KJ: Λοιπόν, νομίζω ότι για να λύσει κανείς αυτό το πρόβλημα, χρειάζεται οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να μπορούν να αφήσουν τα πράγματα να κυλήσουν ελεύθερα. Δεν είμαι σίγουρη ότι πρόκειται για ζήτημα πολιτικής μεταρρύθμισης ή για τον θάνατο μιας γενιάς ηγετών που τους αρέσει ο έλεγχος. Είναι ένα βαθιά ριζωμένο δίλημμα.

AM: Τις τελευταίες εβδομάδες, υπήρξαν αυξημένες αναφορές σχετικά με μια μείωση της διαφάνειας των επιχειρηματικών πληροφοριών στην Κίνα, συμπεριλαμβανομένων κινήσεων περιορισμού της πρόσβασης τρίτων σε χρηματοοικονομικά δεδομένα. Μου φαίνεται σαν ένα είδος δράσης από πάνω προς τα κάτω, το οποίο θα μπορούσε να καταπνίξει την οικονομική ανάπτυξη και τις επενδύσεις. Πώς το εξηγείτε;

KJ: Αυτό το παράδειγμα δείχνει ότι στο μέλλον, οι ανησυχίες για την ασφάλεια θα υπερισχύουν τις περισσότερες φορές έναντι της οικονομικής ανάπτυξης. Αυτοί οι περιορισμοί δεν θα επηρεάσουν απαραιτήτως τον δυναμισμό της εγχώριας οικονομίας, η οποία έχει πιο γερές βάσεις από τα κάτω παρά διευθύνεται από την κορυφή αυτή την ιστορική περίοδο, ωστόσο η έλλειψη διαφάνειας πιθανότατα θα τρομάξει τους ξένους επενδυτές. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις πρόσφατες προσπάθειες της Κίνας να ανοίξει τη χρηματοοικονομικό της κλάδο στον υπόλοιπο κόσμο.

AM: Προς το τέλος του βιβλίου υποστηρίζετε ότι το κινεζικό κεφάλαιο θα συμπληρώσει το αμερικανικό κεφάλαιο, μα δεν θα το αντικαταστήσει. Τι εννοείτε μ’ αυτό;

KJ: Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η ζήτηση για ασφαλή περιουσιακά στοιχεία και περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια θα ξεπεράσει την ικανότητα των ΗΠΑ να τα προμηθεύουν. Μετά την χρηματοοικονομική κρίση του 2008, υπήρχε μεγάλο κενό ρευστότητας για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι ΗΠΑ είχαν βασικά γραμμές swap με έξι από τους φίλους τους – ξέρετε, τις πιο προηγμένες οικονομίες – αφήνοντας αυτό το κενό στις αναδυόμενες αγορές. Έτσι, η Κίνα παρείχε βοήθεια σε πολλούς από αυτούς. Αν δούμε άλλη μια παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση, θα χρειαστεί οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες να συνεργαστούν για να συντονίσουν τη βοήθεια και να παράσχουν δικλείδα ασφαλείας ρευστότητας. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να το κάνουν μόνες.

ΑΜ: Τέλος: κάποιος αργεί σε μια συνάντηση και έχετε μόνο λίγα λεπτά για να τον πείσετε να διαβάσει το βιβλίο σας. Τι του λέτε;

KJ: Ζούμε σε έναν όλο και πιο επικίνδυνο κόσμο, λόγω της έλλειψης κατανόησης μεταξύ χωρών όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ. Όπως σε κάθε σχέση, πιστεύω ότι η καλύτερη κατανόηση και η δυνατότητα να βλέπουμε ο ένας τις προοπτικές του άλλου μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε περισσότερους κοινούς στόχους επάνω στους οποίους να μπορούμε να εργαστούμε. Και το βιβλίο μου εξηγεί το γιατί.

https://sofokleous10.gr/2023/05/18/τι-δεν-κατανοεί-η-δύση-για-την-κίνα/